خواجه عسکر: گورستانی از هزاره ی چهارم پیش از میلاد در جنوب شرق ایران از داده های مشهود تا بوده های مفقود

مناطق جنوب شرق ایران در نیم قرن اخیر کانون پژوهش ها و دستاوردهای مهم باستان شناختی در سطح ملی و بین المللی بوده اند. کشف بقایای متعلق به مراکز شهری عصر مفرغ به ویژه شهرسوخته یا تمدن حوزه هیرمند و هامون در استان سیستان و بلوچستان، شهداد و جیرفت یا تمدن حوزه هلیل رود در استان کرمان همه مهر تاییدی است بر اهمیت باستان شناختی، تاریخی و فرهنگی این مناطق. با این همه دانش ما در رابطه با فرهنگ های پیش از عصر مفرغ این منطقه- به ویژه هزاره ی چهارم پ.م.- هم چنان اندک و به قوت خود باقی است. طی کاوش نجات بخشی گورستان خواجه عسکر بم در سال 1389، اطلاعات بسیار ارزنده ای از هزاره ی چهارم پ.م منطقه به دست آمد. پروژه ی خواجه عسکر، کاوش در گورستانی در روستای خواجه عسکر بم است که پیش از شروع کاوش بیش از 15 گور آن به وسیله بیل مکانیکی تخریب شده و تنها اشیای تدفینی آن که شامل 15 شی سالم سفالی و گلی می شد، به دست آمده بود. در نتیجه ی کاوش باستان شناسی در این گورستان، تعداد 9 گور شناسایی و 53 شیء تدفینی به دست آمد. اشیاء تدفینی این گورستان شامل: ظروف سفالی، سنگی، گلی و مهره های گلی و سنگی، یک سر پیکان فلزی و هم چنین صدف می شوند. با توجه به گاهنگاری مقایسه ای بین داده های سفالی به دست آمده از این گورستان با محوطه های استقراری جنوب شرق ایران و پاکستان مانند: تل ابلیس، محطوط آباد، شاهی تمب و مهرگاره می توان گفت که گورستان خواجه عسکر بم مربوط به فرهنگ علی آباد (دوره ابلیس iv) بوده است و قدمتش به هزاره ی چهارم پ.م. باز می گردد. نوشتار حاضر برآن ست تصویری شفاف از گورستان خواجه عسکر ارایه و با توجه به اشیاء تدفینی به دست آمده، تاریخ نسبی برای گورستان پیشنهاد دهد. هم چنین سعی بر آن شده تا گورستان مذکور را در ارتباط با فرهنگ های هزاره چهارم پ.م. جنوب شرق ایران مورد تحلیل قرار دهد..